جمهوری اسلامی ايران

پرچم ایران

نشان ملی ایران

پرچم

نشان

شعار ملی: استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی

سرود ملی: سرود جمهوری اسلامی ایران

جایگاه کشور ایران روی نقشه

پایتخت

 - مختصات جغرافیایی

تهران

بزرگ‌ترین شهر

تهران

زبان رسمی

فارسی

نوع حکومت

جمهوری اسلامی

سید علی خامنه‌ای

محمود احمدی‌نژاد

انقلاب اسلامی

 اعلام پیروزی انقلاب

 روز جمهوری اسلامی

برکناری محمدرضا پهلوی

۲۲ بهمن ۱۳۵۷

۱۲ فروردین ۱۳۵۸

مساحت

 - کل

 

 - آب‌ها (٪)

 

‪۱٬۶۴۸٬۱۹۵ km² ‫(

۱۸ام)


۰٫۷

جمعیت

 - برآورد ۱۳۸۵

 - تراکم جمعیت

 

‪۷۰٬۴۷۲٬۸۴۶ ‫(۱۸ام)


‪۴۲٫۸/km² ‫(۱۶۳ام)

تولید ناخالص داخلی

(برابری قدرت خرید)

 - کل

 - سرانه

براورد ۱۳۸۷


دلار (۱۸ام)

۸۱۶٫۸۳۹ میلیارد ۱۱٬۲۰۹

دلار (۷۹ام)

شاخص توسعه انسانی (۲۰۰۷)

۰٫۷۸۲ (۸۸ام) – متوسط

شاخص جینی (۲۰۰۸)

۳۸ – متوسط

واحد پول

ریال ایران (‏IRR)

منطقه زمانی

 - در تابستان (DST)

(UTC+3:30)

(UTC+4:30)

کد بین‌المللی خودرو

IR

دامنه اینترنتی

.ir

ولتاژ

۲۲۰ ولت

رانندگی از سمت

راست

پیش‌شماره تلفن

+۹۸


ایران (Loudspeaker rtl.png

‌ آوا

 پرونده) کشوری در جنوب غربی آسیا و در منطقهٔ خاورمیانه است. نام رسمی آن جمهوری اسلامی ایران (Loudspeaker rtl.png

‌ آوا

 پرونده) و پایتخت آن تهران (Loudspeaker rtl.png

‌ آوا

 پرونده) است. پهناوری این کشور ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع (۱۸ام درجهان) است و بر پایهٔ سرشماری سال ۱۳۸۵ هجری خورشیدی، ۷۰٬۴۷۲٬۰۰۰ نفر جمعیت داشته‌است و هرساله نزدیک‌به ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر به جمعیت این کشور افزوده می‌شود.[۱]

در شمال با جمهوری آذربایجان، ارمنستان، و ترکمنستان، در شرق با افغانستان و پاکستان و در غرب با ترکیه و عراق مرز زمینی دارد و همچنین دارای مرز دریایی در شمال با دریای خزر و در جنوب با خلیج فارس و دریای عمان است، که دو منطقهٔ نخست از مناطق مهم استخراج نفت و گاز در جهان هستند.

نظام سیاسی ایران برپایهٔ قانون اساسی مصوب ۱۳۵۸ (بازنگری ۱۳۶۸) پایه‌ریزی شده‌است. بالاترین جایگاه رسمی ایران پس از انقلاب، ولایت فقیه است که اکنون در اختیار سید علی خامنه‌ای است. اسلام دین رسمی، تشیع مذهب رسمی و فارسی زبان رسمی ایران است. ایران به عنوان یک سرزمین و یک ملت پیشینه‌ای کهن دارد و یکی از تاریخی‌ترین کشورهای جهان به‌شمار می‌رود.

ایران به واسطه قرار گرفتن در منطقهٔ میانی اوراسیا موقعیتی سوق‌الجیشی دارد. این کشور از اعضای سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامی، اوپک و سازمان اکو است. ایران یک قدرت منطقه‌ای در جنوب غربی آسیا است و جایگاهٔ مهمی را در اقتصاد جهانی به دلیل در اختیار داشتن صنعت نفت، صنعت پتروشیمی و گاز طبیعی برای خود بدست آورده‌است.[۲]

فهرست مندرجات

[نهفتن]

واژه‌شناسی

واژهٔ ایران (به پارسی باستان «آئیریانا»، به پارسی میانه: Eranshahr.svg، تلفظ با یای مجهول: ĒRĀNŠAHR)، و برگرفته از کلمه «آریانام خَشَترام» و به معنای «سرزمین آریاییان» است که در گذر زمان به ایرانشهر و سپس در دورهٔ ساسانی به ایران تبدیل شده است. [۳]

واژهٔ «آریا» در زبان‌های اوستایی، پارسی باستان و سانسکریت به ترتیب به شکل‌های «اَیریه» (airya)، «اَریه» (āriya)، «آریه» (arya) به کار رفته‌است. همچنین در زبان سنسکریت «اریه» (ariya) به معنی سَروَر و مهتر و «آریکه» (aryaka) به معنی مَردِ شایستهٔ بزرگداشت و حرمت است و آریایی به‌زبان اوستایی «ائیرین» (airyana) و به زبان پهلوی و پارسی دری «ایر» خوانده می‌شود و ایرج به زبان آریایی "airya" است.[نیازمند منبع] ایر در واژه به‌معنی «آزاده» و جمع آن «ایران» به‌معنی «آزادگان» است.

«ایران» در واژه به معنی «سرزمین آریاییان» است و مدت‌ها پیش از اسلام نیز نام بومی آن ایران، اِران، یا ایرانشهر بود.[۴]، البته از ۶۰۰ سال پیش از میلاد تا ۱۳۱۴ (۱۹۳۵) در میان اروپاییان با نام «پرشیا» شناخته می‌شد.[۵][پیوند مرده] که در سال ۱۳۱۴ در شرف تأسیس جامعه ملل با درخواست رسمی رضاشاه پهلوی همان نام بومی کشور (ایران) در عرصهٔ جهانی هم مورد کاربرد قرار گرفت. نام «پرشیا» همچنان برابر نام ایران است و در زبان‌های اروپایی به دلیل سابقه تاریخی - فرهنگی‌اش کاربرد دارد، اما در اخبار سیاسی بیشتر نام ایران به کار برده می‌شود.

زمین‌شناسی

نوشتار اصلی: زمین‌شناسی ایران

جغرافیا

نوشتار اصلی: جغرافیای ایران

پراکندگی ناهمواری‌ها در ایران

ایران در شرق با افغانستان و پاکستان؛ در شمال شرقی با ترکمنستان، در بخش میانی شمال با دریای خزر، در شمال غربی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان؛ در غرب با ترکیه و عراق؛ و سرانجام در جنوب با آب‌های خلیج فارس و دریای عمان همسایه‌است.

از دید طبیعی ایران از شمال به رود اترک، دریای خزر و رود ارس، از خاور به کوه‌های هندوکش و کوه‌های باختری دره سند، از باختر به دامنه‌های باختری کوه‌های زاگرس و حوضه آبریز اروندرود و از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان محدود است. بیش از نیمی از ایران کویری و نیمه کویری است. حدود یک سوم ایران نیز کوهستانی است و بخش کوچکی از ایران (شامل جلگهٔ جنوب دریای خزر و جلگهٔ خوزستان) نیز از جلگه‌های حاصلخیز تشکیل شده‌است. بلندترین کوه ایران نیز دماوند (۵۶۷۱ متر) می‌باشد. از دید جغرافیایی، غربی‌ترین شهر ایران کلیساکندی؛ شرقی‌ترین شهر جالق؛ شمالی‌ترین شهر پارس آباد؛ و جنوبی‌ترین شهر چابهار است.[۶]

استان‌ها

نوشتار اصلی: استان‌های ایران

بر اساس قانون بخش بندی کشوری (مصوب ۱۲۸۶ شمسی) ایران به ۴ ایالت «آذربایجان»، «خراسان»، «فارس»، و «کرمان و بلوچستان» تقسیم شد و هر ایالت به چند ولایت حاکم‌نشین و هر ولایت به چند نایب‌الحکومه‌نشین تقسیم شد. این تقسیمات تا سال ۱۳۱۶ با دگرگونی‌های کوچکی به همین گونه ماند.

در سال ۱۳۱۶ خورشیدی با تصویب قانون جدید تقسیمات کشوری، ایران به ۱۰ استان و ۴۹ شهرستان تقسیم شد. به مرور زمان با ایجاد استان‌های جدید، تعداد استان‌های ایران افزایش یافت. برای مدت‌های مدیدی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران همچنان دارای ۲۴ استان بود. در سال ۱۳۷۲ استان اردبیل از استان آذربایجان شرقی جدا شد. همچنین استان قم در سال ۱۳۷۴ از استان تهران جدا شد و قزوین در سال ۱۳۷۳ از استان زنجان جدا و به استان تهران پیوست و در سال ۱۳۷۶ به استان قزوین مبدّل شد. [۷]. پس از آن استان‌های اردبیل از آذربایجان شرقی و گلستان از مازندران جدا شدند و در سال ۱۳۸۳، استان خراسان به سه استان: خراسان جنوبی، خراسان شمالی و خراسان رضوی تقسیم شد. به این ترتیب اکنون ایران از ۳۰ استان تشکیل شده‌است. پایتخت کنونی ایران تهران می‌باشد که بر اساس طرح آمایش سرزمین که در سال ۱۳۸۸ توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد، پایتخت ایران باید تا ۱۶ سال دیگر (۱۴۰۴ هجری شمسی) از تهران به مکانی دیگر انتقال یابد.[نیازمند منبع]

واحد تقسیمات کشوری ایرانمسئولنهاد مربوطهمرکز

کشور

وزیر کشور

وزارت کشور

پایتخت

استان

استاندار

استانداری

مرکز استان

شهرستان

فرماندار

فرمانداری

مرکز شهرستان

بخش

بخشدار

بخشداری

مرکز بخش

دهستان

دهدار

دهداری

مرکز دهستان

شهر

شهردار

شهرداری

ندارد

روستا

دهیار

دهیاری

ندارد

آب و هوا

نقشه اقلیمی ایران

██ معتدل خزری بسیار مرطوب

██ معتدل خزری

██ مدیترانه‌ای با باران بهاره

██ مدیترانه‌ای

██ کوهستانی سرد

██ کوهستانی بسیار سرد

██ نیمه‌بیابانی سرد

██ نیمه‌بیابانی گرم

██ بیابانی خشک

██ بیابانی خشک گرم

██ خشک ساحلی گرم

██ خشک ساحلی

کوه دماوند

جنگل‌های شمال ایران

بخشی ازکویر لوت در نزدیکی شهداد

ایران از لحاظ آب و هوایی یکی از منحصر به فردترین کشورهاست. اختلاف دمای هوا در زمستان میان گرمترین و سردترین نقطه گاهی به بیش از ۵۰ درجهٔ سانتی گراد می‌رسد.

داغ‌ترین نقطه زمین در سال ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ میلادی، در نقطه‌ای در کویر لوت ایران بوده است.[۸]

ایران از لحاظ بارندگی در سطح نیمه‌خشک و خشک است.

آب و هوای ایران متأثر از چندین سامانه است:

  1. سامانه پرفشار سیبریایی که با ریزش به عرض‌های جنوبی در نوار شمالی بارش باران و برف و کاهش دما و در سایر نقاط فقط کاهش دما را به همراه دارد.

  2. سامانه باران‌زای مدیترانه‌ای که از سمت غرب وارد ایران می‌شود و موجب ریزش باران یا برف در بسیاری از نقاط غربی و میانی و شرق ایران می‌شود.

  3. سیستم کم فشار جنوبی که در نوار جنوب و جنوب غرب موجب رگبار باران می‌شود.

میزان بارندگی در ایران بسیار متغیر است. در شمال به بیش از ۲۱۱۳ میلیمتر (رشت، ۱۳۸۳) نیز می‌رسد.در نواحی کویری بارش عمدتاً بسیار کم و در حدود ۱۵ میلیمتر است. بارش نواحی شمال غرب و غرب، دامنه‌های جنوبی البرز و شمال شرق تا حدودی قابل توجه (حدود ۵۰۰ میلیمتر) می‌باشد. در سایر نقاط میزان بارش از ۲۰۰ میلیمتر بیشتر نمی‌شود.

اختلاف دمای هوا در ایران در نقاط مختلف زیاد است. در حالی که در فصل زمستان دمای شهرکرد در شب به ۳۰- درجه هم می‌رسد، مردم اهواز هوای تابستانی (۲۵ درجه) را تجربه می‌کنند. هوای سواحل شمالی در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان معتدل می‌باشد. نواحی شمال غرب و غرب تابستانهای معتدل و زمستان‌های سرد و نواحی جنوبی تابستان‌هایی شدیداً گرم و زمستان‌هایی معتدل دارند.

مردم

نوشتار اصلی: مردم ایران

نقشه تقریبی اقوام ایران.در این نقشه مناطق شیعی و سنی

نیز مشخص شده است.

پیشینهٔ تاریخی تمدن در ایران به تمدن‌هایی در عیلام، شهر سوخته، جیرفت و... می‌رسد، ولی شروع تاریخ سیاسی ایرانیان از آغاز حکومت پادشاهی ایران در زمان ماد است. شاهنشاهی ماد، نخسین شاهنشاهی ایران بوده‌است و لذا به عنوان شروع تاریخ شاهنشاهی ایران درنظر گرفته می‌شود،

ایران امروزه از اقوام زیادی از جمله :آذربایجانی، کرد، لر، بختیاری، بلوچ، مازندرانی، گیلک، قشقایی، عرب، لک، تالشی، ترکمن، خلج، آشوری، کلدانی، مندایی(صائبی)، تات، گرجی، سیستانی، ارمنی، و یهودی تشکیل شده‌است.[۹]

بنابر گزارش سال ۲۰۰۸ دفتر کنترل مواد و جرایم سازمان ملل متحد، نزدیک به سه درصد جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال ایران مواد مخدر مصرف می کنند که این بالاترین درصد مصرف مواد مخدر در جهان است.[۱۰]

جمعیت

بر اساس آنچه در پایگاه اطلاع رسانی مرکز آمار ایران مشاهده می‌شود، جمعیت کشور از مرز ۷۴ میلیون نفر عبور کرده است. ساعت جمعیتی این پایگاه ۱۴ فروردین سال ۱۳۸۹، جمعیتی بیش از ۷۴ میلیون و ۱۱۱ هزار نفر را برای کشورمان نشان می‌دهد. این در حالی است که رقم مربوط به جمعیت کشور بر اساس این شمارنده در حال افزایش است. [۱۱]

میزان تراکم جمعیت در استان‌های ایران.

تغییرات جمعیت ایران بین سال‌های ۱۲۶۰ تا ۱۳۸۵ هجری شمسی

جستارهای مرتبط:

زبان

در ایران در مجموع حدود ۷۵ زبان و گویش رواج دارد [۱۲] و بزرگ‌ترین گروه‌های زبانی ایران را فارسی، ترکی آذربایجانی، کردی، ترکمنی، گیلکی، مازندرانی، خلجی، تالشی، لری، بختیاری، عربی، بلوچی، لکی، دیلمی، تاتی، ارمنی، آشوری، مندایی، گرجی، عبری، کلدانی و... تشکیل می‌دهند.

زبان رسمی و اداری ایران فارسی است. فارسی یکی از زبان‌های شاخه هند و اروپایی است. براساس اصل پانزدهم قانون اساسی ایران کتابهای درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‏های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.[۱۳]

کیش

کیش ایرانیان

کیش

درصد

شیعه

  

۸۹٪

سنی

  

۹٪

دیگر

  

۲٪

هم چنین آیین‌های دیگر در برخی دوره‌ها رواج یافته‌اند مانند دین مزدک، مانی و مسیحیت پیش از اسلام. در پانصد سال گذشته، به‌ویژه پس از تشکیل دولت صفویان همواره تشیع آیین رسمی ایران بوده‌است. بر اساس برآوردهای انجام شده از جمعیت ایران، ۸۹٪ شیعه، ۹٪ سنی و ۲٪ مسیحی، زرتشتی، یهودی، بهائی و پیروان سایر ادیان هستند.[۱۴] در اصل ۱۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اسلام و مذهب جعفریحنفی، شافعی، حنبلی، مالکی) و شیعیان زیدی (چهار امامی) نیز قانونی و دارای احترام کامل می‌باشند. هم چنین در اصل ۱۳ قانون اساسی، ایرانیان مسیحی، یهودی و زرتشتی به عنوان اقلیت دینی پذیرفته شده‌اند و می‌توانند در حدود قانون بر اساس کیش خود عمل نمایند. دوازده امامی دین رسمی است و سایر مذاهب اسلامی که در قانون اساسی به آنها تصریح شده شامل مذاهب چهارگانه اهل سنت (

تاریخ

ایران
تاریخ ایران

ایران پیش از آریایی‌ها

ایلامیان

تاریخ ایران پیش از اسلام

ماد

هخامنشیان

سلوکیان

اشکانیان

ساسانیان

تاریخ ایران پس از اسلام

خلفای راشدین

امویان

عباسیان

ایران در دوران حکومت‌های محلی

طاهریان

صفاریان

سامانیان

زیاریان

بوییان

غزنویان

سلجوقیان

خوارزمشاهیان

ایران در دوره مغول

ایلخانیان

ایران در دوران ملوک‌الطوایفی

سربداران

تیموریان

مرعشیان

کیائیان

قراقویونلو

آق‌قویونلو

ایران در دوران حکومت‌های ملی

صفوی

افشاریان

زند

قاجار

پهلوی

جمهوری اسلامی

موضوعی

تاریخ معاصر ایران

تاریخ مذاهب ایران

تاریخ زبان و ادبیات ایران

جغرافیای ایران

استان‌های تاریخی ایران

اقتصاد ایران

گاهشمار تاریخ ایران

پروژه ایران

به دلیل غنی بودن تاریخ ایران، در این بخش فقط خلاصه ای از هر دوره قرار داده شده است.تاریخ ایران در این جا به چهار بخش اصلی تقسیم شده است.با توجه به اینکه هر چه به تاریخ امروز(معاصر) نزدیک می شویم، بر اهمیت تاریخ افزوده می شود، در اینجا سعی شده است که بیشتر به تاریخ نزدیک پرداخته شود،یعنی طبق یک سیر صعودی،هر چه مبحثی به تاریخ امروز نزدیک تر می شود، بیشتر به آن مبحث پرداخته شود.

پیش از تاریخ


دوره پیش از تاریخ خود به سه دوره تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از: ۱- پارینه‌سنگی (عصر حجر قدیم). ۲- فرا پارینه سنگی. ۳- نوسنگی (عصر حجر جدید). دوران پارینه سنگی ایران به سه دوره پارینه سنگی آغازین، میانی، پایانی و یک دوره کوتاه بنام فرا پارینه سنگی تقسیم می‌شود. [۱۵]

پارینه سنگی قدیم

فرهنگهای مرتبط با پارینه سنگی قدیم ایران شامل فرهنگ ساطور ابزار الدوان و فرهنک تبر دستی آشولی هستند. کهنترین شواهد این دوره که مربوط به فرهنگ الدوان است در اطراف رود خانه کشف رود در شرق مشهد یافت شده‌است. این شواهد شامل تعدادی ابزار سنگی ساخته شده از کوارتز است که شامل تراشه و ساطور ابزار هستند. طبق نظر کاشفین این مجموعه حداقل ۸۰۰ هزار سال قدمت دارد. از فرهنگ آشولی نیز مدارک بیشتری در شمال غرب و غرب کشور بدست آمده‌است. برخی از مکانهای مهم شامل گنج پر در رستم آباد گیلان، شیوه تو در نزدیکی مهاباد، پل باریک در هلیلان لرستان هستند. [۱۶]

پارینه سنگی میانی

از دوران پارینه سنگی میانی که فرهنگ ابزار سازی آن موستری گفته می‌شود، شواهد بیشتری در غارها و پناهگاهها یافت شده‌است که اغلب مربوط به زاگرس مرکزی هستند. این دوره از حدود ۲۰۰ تا ۱۵۰ هزار سال پیش شروع شده و تا حدود ۴۰ هزار سال پیش ادامه داشته‌است. انسان‌های نئاندرتال در این دوره در ایران می‌زیستند که بقایای اسکلت آنها در غار بیستون یافت شده‌است. مکانهای مهم این دوره غارهای بیستون، ورواسی، قبه و دو اشکفت در شمال کرمانشاه، قمری و گر ارجنه در اطراف خرم آباد، کیارام در نزدیکی گرگان، نیاسر و کفتار خون در نزدیکی کاشان، قلعه بزی در نزدیکی اصفهان و میرک در نزدیکی سمنان است. [۱۷]

پارینه سنگی جدید

دوران پارینه سنگی جدید ایران از حدود ۴۰ هزار سال پیش آغاز و تا حدود ۱۸ هزار سال پیش ادامه یافته که مقارن با مهاجرت انسان هوشمند جدیدی به ایران است. آثار این دوره در اطراف کرمانشاه، خرم آباد، مرو دشت و کاشان یافت شده‌است. فرهنگ ابزار سازی این دوره تیغه و ریز تیغه برادوستی است. آثار دوره بعدی فراپارینه سنگی در غرب زاگرس و شمال البرز بدست آمده که فرهنگ زرزی خوانده می‌شود. [۱۸]

پیش از مادها (به‌شکل تمدن)

به دلیل تعدد تمدن‌ها، در این بخش فقط به بررسی برخی از تمدن‌های مهم و قابل توجه پرداخته شده‌است.

تمدن شهر سوخته

نوشتار اصلی: شهر سوخته

نمایی از جنوب شهر سوخته

شهر سوخته نام بقایای شهری باستانی است که در ۵۶ کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل-زاهدان واقع شده‌است. این شهر در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سال‌های ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته‌اند.
شهری که گفته می‌شود پیشرفته‌ترین شهر جهان قدیم بوده‌است و حتا بسیار پیشرفته‌تر از شهر کرت که سینوهه در کتاب خود از آن یاد کرده‌است.به اعتقاد برخی باستان‌شناسان اگر بخواهیم به معنای کامل و دقیق شهر توجه کنیم،این شهر را باید قدیمی‌ترین شهر دنیا دانست چرا که معدود شهرهای پیش از آن، از نظر امکانات و اصول شهرنشینی با آن قابل مقایسه نیستند. [۱۹]

تمدن عیلام

نوشتار اصلی: تمدن عیلام

عیلامی‌ها یا ایلامیان یکی از اقوام سرزمین ایران بودند که از ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد تا ۶۴۰ پیش از میلاد، بر بخش بزرگی از مناطق جنوب غربی فلات ایران فرمانروایی می‌کردند.تمدن عیلام یکی از قدیمی‌ترین و نخستین تمدن‌های جهان است. بر اساس بخش‌بندی جغرافیایی امروز، عیلام باستان سرزمین‌های خوزستان، فارس، ایلام و بخش‌هایی از استان‌های بوشهر، استان کرمان، لرستان، استان چهارمحال و بختیاری، و کرمانشاه و در دوران‌هایی تا جنوب دریاچه ارومیه را شامل می‌شد. [۲۰]

تمدن جیرفت

نوشتار اصلی: تمدن جیرفت


تمدن جیرُفت یا شهرنشینی جیرُفت نام یافته‌های باستانشناسی تازه‌ای‌ست که در استان کرمان ایران در نزدیکی جیرفت و هلیل‌رود. این تمدن مربوط به ۷۰۰۰ [۲۱] [۲۲] [۲۳] [۲۴] [۲۵] [۲۶]سال پیش (پیش از تمدن بین النهرین) است. و به این طریق به عنوان کهن ترین تمدن شرق شناخته می‌شود که در دشت خوش آب و هوا و حاصلخیز هلیل رود سکنی داشته‌اند. در این محل چند لوحه گلی یافت شده و به خطی هندسی روی آن مطالبی نوشته شده که هنوز رمز گشایی نشده ولی در کل روایت‌گر آنست که این مردم مخترع خط و زبان بوده‌اند نه سومریان. پیش از این پنداشته می‌شد اولین مخترعین خط، ابتدا سومریان (۳۶۰۰ پ. م.) و سپس ساکنان نواحی جنوبی میان‌رودان و تمدن ایلام در خوزستان باشند. [۲۷] [۲۸] [۲۹] [۳۰] [۳۱] [۳۲] [۳۳] [۳۴] [۳۵]

سایر تمدن ها:

پس از مادها(تا پیش از اسلام)

نوشتارهای اصلی: مادها، هخامنشیان, و سلوکیان

ماد نام قومی هندواروپایی مرتبط با پارس‌ها بود که در سده ۱۷ پیش از میلاد در سرزمینی که بعدها به نام ماد شناخته شد نشیمن گزدید.[۳۶]

بر پایه برخی منابع مادها میان قرون ۹ تا ۷ پیش از میلاد حکومتی یکپارچه برای سرزمینهای مادی‏ تشکیل ندادند [۳۷] همچنین آن چه از متون آشوری - که اسنادی معاصر با دوران مادها هستند - برمی‌آید، آن است که مادها از سده‌ی نهم تا هفتم پ.م. نتوانسته بودند چنان پیش‌رفتی بیابند که سبب هم‌گرایی و اتحاد و سازمان‌یافتگی قبایل و طوایف پراکنده‌ی ماد بر محور یک رهبر و فرمان‌روای برتر و واحد - که بتوان وی را پادشاه کل سرزمین‌های مادنشین نامید؛ آن گونه که هردوت «دیوکس» را چنین می‌نماید - شده باشد.[۳۸]
پس از ماد ها ، هخامنشیان بودند. هخامنشیان(۳۳۰-۵۵۰ قبل از میلاد) نام دودمانی پادشاهی در ایران پیش از اسلام است. پادشاهان این دودمان از پارسیان بودند و تبار خود را به «هخامنش» می‌رساندند که سرکردهٔ طایفه پاسارگاد از طایفه‌های پارسیان بوده‌است. هخامنشیان نخست پادشاهان بومی پارس و سپس انشان بودند ولی با شکستی که کوروش بزرگ بر ایشتوویگوماد وارد ساخت و سپس فتح لیدیه و بابل پادشاهی هخامنشیان تبدیل به شاهنشاهی بزرگی شد. از این رو کوروش بزرگ را بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی می‌دانند. واپسین پادشاه

استوانه کورش سند صادر شده توسط کورش کبیر در نظر گرفته و از سوی برخی به عنوان منشور حقوق بشر شناخته می‌شود.

پهناوری پادشاهی هخامنشیان(۵۵۹–۳۳۰  پیش از میلاد)

به قدرت رسیدن پارسی‌ها و سلسله هخامنشی یکی از وقایع مهم تاریخ قدیم است. اینان دولتی تأسیس کردند که دنیای قدیم را به استثنای دو سوم یونان تحت تسلط خود در آوردند. شاهنشاهی هخامنشی را نخستین امپراتوری تاریخ جهان می‌دانند.

هخامنشیان ۲۲۰ سال (از ۵۵۰ پیش از میلاد تا ۳۳۰ پیش از میلاد) بر بخش بزرگی از جهان شناخته شده آن روز از رود سند تا دانوب در اروپا و از آسیای میانه تا شمال شرقی آفریقا فرمان راندند. شاهنشاهی هخامنشی به دست اسکندر مقدونی برافتاد.
پس از مرگ اسکندر (۳۲۳ (پیش از میلاد)) فتوحاتش میان سردارانش تقسیم شد و بیشتر متصرفات آسیایی او که ایران هستهٔ آن بود به سلوکوس اول رسید. به این ترتیب ایران تحت حکومت سلوکیان در آمد.سلوکیان یا اسالکه نام دولتی بود که در میان سال‌های ۳۱۲ تا ۶۴ پیش از میلاد بر آسیای غربی فرمان می‌راند. پس از مدتی پارتها نفوذ خود را گسترش دادند و سرانجام توانستند عاملی برای نابودی سلوکیان شوند.

سردیس سلوکوس یکم از جنس مرمر؛موزه لوورپاریس

اشکانیان

نوشتار اصلی: اشکانیان

اشکانیان(۲۵۰ پ. م ۲۲۴ م.) که از تیره ایرانی پرنی و شاخه‌ای از طوایف وابسته به اتحادیه داهه از عشایر سکاهای حدود باختر بودند، از ایالت پارت که مشتمل بر خراسان فعلی بود برخاستند. نام سرزمین پارت در کتیبه‌های داریوش پَرثَوَه آمده‌است که به زبان پارتی پهلوی می‌شود. چون پارتیان از اهل ایالت پَهلَه بودند، از این جهت در نسبت به آن سرزمین ایشان را پهلوی نیز می‌توان خواند. قبایل پارتی در آغاز با قوم داهه که در مشرق دریای مازندران می‌زیستند در یک جا سکونت داشتند و سپس از آنان جدا شده در ناحیه خراسان مسکن گزیدند.

این امپراتوری در دوره اقتدارش از رود فرات تا هندوکش و از کوه‌های قفقاز تا خلیج فارس توسعه یافت. در عهد اشکانی جنگ‌های ایران و روم آغاز شد. حاصل عمده فرمانروایی اشکانیان ،رهائی کشورایران از سلطهٔ همه جانبهٔ یونانی که هدف نابودی ایران گرائی رادر سر می‌پروراند و حفظ تمدن ایران از تهاجمات ویرانگر طوایف مرزهای شرقی و نیز، حفظ تمامیت ایران در مقابل تجاوز خزنده روم به جانب شرق بود. در هر سه مورد، مساعی آنان اهمیت قابل ملاحظه‌ای برای تاریخ ایران داشت. جنگهای فرساینده با روم عامل عمده‌ای در ایجاد نا خرسندی هایی شد که بین طبقات جامعه حاصل می‌شد.[۳۹]

ساسانیان

نوشتار اصلی: ساسانیان

نقش رستم؛ والرین امپراتور روم زانو زده در برابر شاپور یکمساسانی

ساسانیان نام خاندان شاهنشاهی ایرانی است که از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی بر ایران فرمانروایی کردند؛ بنیان این شاهنشاهی یکپارچه را اردشیر (یا ارتخشتره؛ از ارت: مقدس، و خشتره: شهریار[۴۰]) بنا کرد. شاهنشاهان ساسانی که ریشه‌شان از استان پارس بود، بر پهنه بزرگی از آسیای باختری چیرگی یافته، گستره فرمانروایی خود؛ کشور ایران (به پهلوی کتیبه‌ای a y r a n sh t r y ) را برای نخستین بار پس از هخامنشیان، یکپارچه ساخته و زیر فرمان تنها یک دولت شاهنشاهی آوردند[۴۱]. پایتخت ایران در این دوره، شهر تیسفون در نزدیکی بغداد (آن زمان نام روستایی کوچک در نزدیکی تیسفون بوده؛ که نامش به ظاهر، از یکی از نامهای بغ داد یا بخشوده خدا؛ و یا باغِ داد دوره ساسانی ریشه گرفته بوده)، در عراق امروزی بود.

نام ساسانیان از ساسان گرفته شده، که اردشیر از نوادگان اوست و داریوش سوم هخامنشی (دارایِ دارایان) را از نیاکان او دانسته اند[۴۱]. نخست کارنامه اردشیر بابکان[۴۲] به این نسبت گواهی داده و بازهم به نوشته شاهنامه، ساسان پدر اردشیر، چوپانی بود از بازماندگان دارا که در فارس می زیست[۴۳]. اردشیر در دستگاه بابک که موبد آتشکده آناهیتا، همچنین شهردار و مرزبان پارس بود، پرورش یافت[۴۴]، ولی درباره نسبت او با بابک اختلاف وجود دارد[۴۴]. او به گواهی بسیاری از تاریخی نویسان، مردی نیرومند و دلیر بود که سرانجام بر اردوان پنجم اشکانی در دشت هرمزگان پیروز شده و تسخیر سرزمینی که خود به آن ایران[۴۴] می‌گفت را آغاز کرد

پس از اسلام

در دوران حکومت اعراب

ایران در دوران خلیفه دوم، عمر بن خطاب، به تصرف اعراب مسلمان درآمد.

پس از خلافت عمر، عثمان و علی، امویان حکومت کرده و پس از چندی ضعیف شدند و حکومت به عباسیان که از نوادگان عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر، و از بنی هاشم بودند رسید. عباسیان به کمک ابومسلم خراسانی (بهزادان) و ایرانیان همیار او (سیاه جامگان)، خلافت را به دست آوردند اما بعد ابومسلم را کشتند. بعدها قیام‌هایی از جمله خیزش المقنع نیز علیه عباسیان صورت گرفت که سرکوب شد. [۴۵]

در دوران حکومت های محلی

طاهریان

نوشتار اصلی: طاهریان


طاهریان‌(۲۵۹ - ۲۰۵ه/۸۷۲-۸۲۰م) اولین حکومت مستقل ایران بعد از حملهٔ اعراب بودند. در اوایل قرن سوم، طاهر بن حسین، یکی از سرداران مأمون عباسی از طرف او امیر خراسان شد و بدلیل آن که عدم اطاعت خود را از مأمون اعلام کرد، اولین حکومت مستقل ایرانی بعد از اسلام در ایران تشکیل شد و حکومت او به طاهریان معروف شد. در زمان طاهریان نیشابور به پایتختی برگزیده شد. طاهریان در جنگ با خوارج در شرق ایران به پیروزی دست یافتند و سرزمینهای دیگری مانند سیستان و قسمتی از ماوراءالنهر را به تصرف در آوردند و نظم و امنیت را در مرزها بر قرار کردند. گفته می‌شود که در زمان حکومت طاهریان، به جهت اهمیت دادن آنان به کشاورزی و عمران و آبادی، کشاورزان به آسودگی زندگی می‌کردند. در زمان طاهریان قیامهای بابک و مازیار که به ترتیب در اذربایجان و طبرستان(مازندران)رخ داد باعث شد که انها از توجه به شرق ایران باز دارد.به همین دلیل خوارج دست به شورش زدند.اخرین امیر طاهری محمدبن طاهر نیز فردی مقتدر نبود.در نتیجه حکومت طاهریان رو به ضعف نهاد و سرانجام در میانه‌های سده سوم هجری به دست یعقوب لیث سرنگون شد.[۴۶]

صفاریان

نوشتار اصلی: صفاریان


صَفّاریان از دودمان‌های ایرانی فرمانروای بخش‌هایی از ایران بودند. پایتخت ایشان شهر زَرَنگ بود. یعقوب لیث نخستین امیر این خانواده بود که دولت مستقل اسلامی صفاریان را بنیاد نهاد. لیث سه پسر داشت بنامهای یعقوب و عمر و علی، هر سه پسران لیث حکومت کردند اما دورهٔ حکومتشان چندان نپایید. [۴۷]

سامانیان

نوشتار اصلی: سامانیان

زیاریان

نوشتار اصلی: زیاریان

بوییان

نوشتار اصلی: بوییان

غزنویان

نوشتار اصلی: غزنویان

سلجوقیان

نوشتار اصلی: سلجوقیان

خوارزمشاهیان

نوشتار اصلی: خوارزمشاهیان

ایران در دوران مغول

نوشتار اصلی: ایران در دوره مغول

ایلخانیان

نوشتار اصلی: ایلخانیان

در دوران ملوک‌الطوایفی

سربداران

نوشتار اصلی: سربداران

تیموریان

نوشتار اصلی: تیموریان

مرعشیان

نوشتار اصلی: مرعشیان

کیائیان

نوشتار اصلی: کیائیان

قراقویونلوها

نوشتار اصلی: قراقویونلو

آق‌قویونلوها

نوشتار اصلی: آق‌قویونلو

در دوران حکومت‌های ملی

نشان ملی ایران از سدهٔ شانزده میلادی تا سال ۱۹۰۷.

صفویه

نوشتار اصلی: صفویه

شاه اسماعیل یکم صفوی


افشاریه

نوشتار اصلی: افشار

نادرشاه افشار


زندیه

نوشتار اصلی: زند

قاجاریه

نوشتار اصلی: قاجار

میرزا تقی خان امیرکبیر


پهلوی

نوشتار اصلی: پهلوی

رضا پهلوی


محمدرضا پهلوی و فرح دیبا


جمهوری اسلامی

نوشتار اصلی: جمهوری اسلامی

سید روح‌الله خمینی


علی خامنه‌ای


پیمان‌نامه‌ها

مرز ایران و امپراتوری روسیه در قفقاز پیش از پیمان گلستان (به رنگ سرخ)

پیمان‌نامه‌های ایران با دیگر دولت‌ها:

پیمان‌نامه‌های دیگر دولت‌ها بر سر ایران:

سیاست

جمهوری اسلامی ایران

Coat of arms of Iran.svg

سیاست و حکومت ایران

 نمایش • بحث • ویرایش 

نوشتار اصلی: سیاست در ایران

روابط خارجی

██ هم‌پیمانان آمریکا

██ کشورهای «مخالف غرب»

██  کشورهای «بی‌طرف» در مسئله کشمکش با ایران

██ کشورهایی که به طور مستقیم با مسئله ایران درگیر نیستند یا درگیری کمی با این موضوع دارند

* دایره‌های ستاره دار=پایگاه‌های نظامی آمریکا

ایران یکی از ۱۹۲ کشور عضو سازمان ملل متحد است. همچنین در سازمان کشورهای صادر کنندهٔ نفت (اوپک)، سازمان کنفرانس اسلامی، جنبش عدم تعهد، سازمان اکو نیز عضویت دارد.

روابط خارجی ایران در دورهٔ جمهوری اسلامی با تنش‌های فراوانی روبرو بوده‌است.

از جمله چالش‌های ایران پس از انقلاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:


منابع و معادن

مهمترین منابع ایران عبارتست از: نفت و گاز. ایران، دومین ذخایر نفتی جهان، یازده درصد ذخایر ثابت شده نفتی زمین معادل ۱۳۰ میلیارد بشکه؛ و نیز دومین ذخایر گازی جهان، هجده درصد ذخایر ثابت شده گاز زمین، معادل ۲۶ تریلیون متر مکعب را در اختیار خود دارد. مهم‌ترین منطقه‌های نفتی این کشور مسجد سلیمان، هفتگل، گچساران، آغاجاری و اسلام آباد غرب(شاه آباد پیشین) است. همچنین دریای مازندران نیز اندوخته نفتی بسیاری را در خود نهفته دارد. نفت قم نیز در حال بهره‌برداری است. بیشترین معادن در حال بهره‌برداری در استان‌های خراسان وجود دارد.

دیگر معادن مهم ایران عبارت‌اند از: معادن زغال سنگ ؛ کانیهای فلزی: طلا، منگنز، کرومیت، مس، سرب، روی، نیکل، کبالت، نقره و اورانیوم ؛ معدنی شیمیایی: گوگرد، نمک ؛ سنگهای تزئینی مانند فیروزه ؛ شن و ماسه.

صنایع

عمده‌ترین صنایع پیشرفته ایران عبارت‌اند از: صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، نساجی، شیمیایی، غذایی، خودروسازی، سدسازی، الکتریکی و الکترونیکی و....

سازه‌های مهم دستی و سنتی ایران عبارت‌اند از: فرش و قالی، گلیم بافی و زیلو، منبت‌کاری، خاتم‌کاری و سفال‌گری.

راه‌ها

راه آهن سراسری جنوب باختر ایران را به شمال خاور آن، شمال باختر را به شمال خاور، و شمال باختر را به جنوب میانی متصل می‌سازد. خط‌آهنی که جنوب باختر ایران را به شمال خاور آن متصل می‌کند، نخستین خط‌آهن ایران است که در زمان رضا شاهبندر امام خمینی (شاپور پیشین) را به بندر ترکمن متصل می‌کند. خط‌آهن دیگری از بندرعباس تا بافق و از آنجا به سرخس (به سوی ترکمنستان) و قطور (به سوی ترکیه) اتصال دارد. شمال خاور و شمال باختر ایران نیز با خط‌آهن به هم ارتباط دارند. ساخته شده‌است که

همچنین جاده‌های آسفالته و خاکی همه شهرهای ایران را به هم مربوط می‌سازد. راه‌های کشتیرانی در دریای مازندران، دریای عمان و خلیج فارس برقرار است. راههای هوایی میان بیشتر کشورهای بزرگ جهان و شهرهای بزرگ ایران به ویژه تهران و شیراز برقرار است.

اقتصاد

نوشتار اصلی: اقتصاد ایران


در ۳۰ سال گذشته جمعیت ۳۶ میلیونی ایران به ۷۰ میلیون تن افزایش پیدا کرده و نخستین موج این نسل نو به بزرگسالی رسیده‌است. بر اساس آمارهای رسمی نرخ بیکاری به ۲۲ درصد رسیده‌است اما برخی کارشناسان رقم آن را ۱۲٫۲ درصد برآورد می‌کنند. محمد خاتمی رئیس جمهوری پیشین می‌گوید: «حضور سالانه ۷۰۰ هزار نفر به بازارکار نشانگر فشار شدیدی است که اقتصاد ایران ناگزیر به تحمل آن است.»

در دوره (۱۳۸۳–۱۳۵۳)، نرخ تورم گاه ۷ درصد بوده و گاه به مرز ۵۰ درصد نزدیک شده‌است و نرخ بیکاری زمانی ۳ درصد و گاهی بیش از ۱۶ درصد بوده‌است. در حالی که در زمینه بدهی خارجی، این رقم برای مدت‌ها صفر بوده ولی گاه چنان افزایش یافته که دولت را با بحران بازپرداخت مواجه کرده‌است. خصوصی سازی، رهایی از اقتصاد متکی به نفت و همگام شدن با اقتصاد جهانی پیشنهادهایی است که از سوی تحلیلگران برای بهبود اوضاع اقتصادی ایران مطرح می‌شود.

چشم‌انداز آینده

وابستگی شدید به درآمدهای غیرقابل اعتماد نفتی، برنامه ریزی اقتصادی ایران را همواره شکننده کرده‌است. برنامه دولت این است که وابستگی به درآمدهای نفتی را که ۸۰ درصد درآمدهای ارزی ایران را تشکیل می‌دهد، کاهش دهد اما هر گونه تلاش برای خارج کردن درآمدهای نفتی به معنای آن است که درآمدهای مالیاتی چند برابر شود.

صنعت ایران پس از سال‌ها همچنان زیر پوشش یک رشته قوانین حمایتی دولتی فعالیت می‌کند و اگر در برابر فشارهای رقابتی جهانی قرار گیرد ممکن است بسیاری از کارخانه‌ها تعطیل شود و بیکاری افزایش یابد. البته در سالهای اخیر شاهد تاکید ایرانیان بر درآمدهای غیر نفتی بودیم که به گفته سازمان آمار ایران درصد درآمدهای غیر نفتی در ۶ سال کذشته دو برابر شده‌است.

رشد اقتصادی

صندوق بین‌المللی پول در آخرین برآورد خود از رشد اقتصادی کشورها در سال ۱۳۸۴ پیش بینی کرد: رشد اقتصادی ایران در این سال به ۵‎/۷ درصد برسد که بدین ترتیب نسبت به سال قبل از آن ۰‎/۱ درصد کاهش خواهد داشت.

مرکز پژوهشهای مجلس ایران با ارائه گزارشی (۱۳۸۶)، استفاده بیش از حد از درآمدهای نفتی در چند سال گذشته را عامل بی ثباتی در اقتصاد این کشور معرفی و پیش بینی کرده رشد اقتصادی ایران به حدود ۵ درصد در سال ۱۳۸۷ برسد.

ذخایر ارزی و بدهی خارجی

ذخایر ارزی ایران در پایان سه ماهه نخست سال جاری با ۲۷ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال گذشته از رقم ۶۵ میلیارد دلار فراتر رفت. این رقم نسبت به خرداد ۱۳۸۴ که ذخایر ارزی ایران ۳۴۰ هزار میلیارد ریال بود، بیش از ۷۲ درصد افزایش یافته‌است.[۴۹]

سیا حجم بدهی‌های ایران را تا پایان سال ۱۳۸۶، ۸، ۱۳ میلیارد دلار اعلام کرد.[۵۰][پیوند مرده]

چشم‌انداز آماری

کارشناسان بانک جهانی در گزارش شاخصهای توسعه در سال ۱۳۸۴ میانگین رشد تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۳۸۳ را شش و پنج دهم درصد تخمین زده‌اند که یک دهم درصد از سال ۱۳۸۲ کمتر است.

مرکز پژوهشهای مجلس ایران با ارائه گزارشی، پیش بینی کرده تورم در سال ۱۳۸۶ به بیشتر از ۲۲ درصد برسد. این نرخ تورم تقریباً دو برابر پیش بینی برنامه چهارم توسعه برای نرخ تورم در این سال است و بیشترین رقم طی دوازده سال گذشته‌است.

گردشگری

نمایی از پاسارگاد

گردشگری در ایران به مجموعه امکانات گردشگری از جمله بناهای تاریخی، مکان‌های تفریحی، طبیعت، حمل و نقل، هتل‌داری و ... گفته می‌شود. گردشگری ایران به عنوان یک صنعت از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است.
بر پایهٔ گزارش سازمان جهانی جهانگردی، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است، ولی با این وجود تاکنون چندان در جذب گردشگران خارجی موفق نبوده‌است.[۵۱]

میراث ثبت شده ایران در یونسکو

هنر و فرهنگ

نوشتار اصلی: فرهنگ ایرانی

نگاره ایرانی به سال ۹۶۴ خورشیدی

نگاره‌ای از نوازندگان بر روی کاخ هشت‌بهشت اصفهان، از سال ۱۰۴۸ خ.

فرهنگ ایرانی ریشه در تاریخ دارد. برای شناخت فرهنگ ایران باید به کشورهای مستقلی که در پیرامون ایران هستند نیز نگریست. افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و حتی ارمنستان و گرجستان و همچنین کردهایسرود ملی پاکستان به زبان پارسی است. عراق و ترکیه همگی کم یا زیاد گوشه‌ای از فرهنگ ایران را به ارث برده‌اند. حتی

در مجموع می‌توان عناصر فرهنگ ایرانی را که فراتر از مرزهای ایران است را به اختصار چنین برشمرد: ۱- زبان پارسی که مهم‌ترین شاخصه فرهنگ ایرانی است. ۲- اعیاد ملی از جمله نوروز ۳- شخصیتهای اسطوره‌ای از جمله رستم ۴- اساطیر تمثیلی همچون دیو، سیمرغ و... ۵- علم و هنر ۶- معماری ایرانی ۷- دین اسلام و به‌خصوص مذهب تشیع

موسیقی ایرانی

نوشتار اصلی: موسیقی ایرانی


موسیقی ایرانی به گونه‌های گوناگون بازشناخته می‌شود: موسیقی کلاسیک (یا موسیقی اصیل یا ردیف)؛ موسیقی محلی (نواحی)؛ موسیقی آیینی؛ مذهبی و …. به دلیل از بین رفتن بسیاری از قطعات و آثار تاریخی موسیقی دقیقا روشن نیست اینگونه موسیقی در طول تاریخ چگونه اجرا می‌شده ولی در دوره معاصر، موسیقی ایرانی هم به صورت تکنوازی (عمدتا مبتنی بر بداهه نوازی) و هم به گونه گروهی که دربرگیرنده خواننده، نوازنده و تنبک‌نواز است، نواخته می‌شود. موسیقی ایرانی هنگامی که به گونه تک‌نوازی نواخته می‌شود، مونوفونیک است، هرچند در تک‌نوازی نیز آکوردها برای آرایه‌بندی به کار می‌روند و در برخی فرم‌ها شاید در سراسر یک آهنگ نُت پدال نواخته شود. موسیقی که به گونه گروهی نواخته می‌شود، هته روفونیک است و آهنگی که خواننده آماده می‌کند، نوازنده به آسانی آن را بازتاب می‌دهد و کم و بیش آن را دگرگون می‌سازد.

مشاهیر ایران

نوشتار اصلی: فهرست مشاهیر ایران


ایران دارای مشاهیر زیادی در زمینه های مختلف است. فهرست کامل آن را می توانید با استفاده از لینک بالا ببینید.

ورزش

یک دختر ایرانی در حال بازی چوگان

ورزش اوّل ایران کشتی آزاد می‌باشد و فوتبال پرطرفدارترین ورزش آن است.

برخی ورزش های مهم ایران

فوتبال

نوشتار اصلی: فوتبال در ایران


این ورزش پرطرفدار در جهان، پس از کشتی که در ایران از آن با عنوان‌های «ورزش ملی» و «ورزش اول ایران» نام برده می‌شود،[۵۲][۵۳][۵۴] فوتبال در زندگی بسیاری از ایرانیان نفوذ کرده‌است. بیش از ۱۲ روزنامه مربوط به فوتبال، روزانه در ایران منتشر می‌شوند و دیدارهای لیگ‌های معتبر اروپایی نیز به صورت زنده از شبکه‌های تلویزیون به صورت رایگان پخش می‌شود.[۵۵] تیم ملی فوتبال بزرگسالان مرد ایران در ۳ دورهٔ جام‌جهانی در سال‌های ۱۹۷۸ آرژانتین، ۱۹۹۸ فرانسه و ۲۰۰۶ آلمان حضور داشته‌است. ورزش دوم است. با این حال بسیاری از فوتبال به عنوان «ورزش اول» و «پرطرفدارترین ورزش ایران» نام می‌برند.

کشتی

نوشتار اصلی: کشتی در ایران


کشتی در ایران یکی از پرطرفدارترین ورزشهاست و ریشه در تاریخ و سنت ایرانی دارد بطوریکه معمولا به عنوان ورزش ملی ایران از آن یاد می‌شود. این ورزش از دوران باستان در ایران تمرین می‌شده و در میان سبک‌های گوناگون ملی و محلی کشتی پهلوانیکشتی آزاد محبوب‌ترین روش به شمار می‌رود. [۵۶] در سال ۱۳۱۸ اولین دوره مسابقات کشتی آزاد قهرمانی کشور در ورزشگاه امجدیه تهران برگزار شد. نخستین باشگاه کشتی هم باشگاه سلیمان خان در خیابان شاپور سابق بود. اولین تیم کشتی خارجی که وارد ایران شد تیم ترکیه بود که در سال ۱۳۲۶ به ایران آمد.[۵۷] فراگیر ترین سبک آن بوده‌است. در میان سبک‌های بین‌المللی کشتی نیز

نخستین حضور بین المللی کشتی ایران در المپیک ۱۹۴۸ لندن بود که منصور رئیسی در آنجا به مقام چهارم رسید. اولین حضور تیم ملی کشتی ایران در مسابقات قهرمانی کشتی جهان هم در سال ۱۹۵۱ در هلسینکی فنلاند اتفاق افتاد.[۵۸].

ورزش زورخانه‌ای

نوشتار اصلی: ورزش زورخانه‌ای

تصویری از یک زورخانه

ورزش زورخانه‌ای که بهورزش باستانی نیز معروف است، نام مجموعه حرکات ورزشی با اسباب و بی اسباب و آداب و رسوم مربوط به آن‌هاست که در محدوده تاریخی و فرهنگی ایران از گذشته‌های دور رواج داشته‌است.

ورزش‌های زورخانه‌ای نام دیگر آئین پهلوانی و از ورزش‌های سنتی و بنام ایرانیان است. جایی که در آن به ورزش باستانیزورخانه نام دارد. [۵۹] می‌پردازند

المپیک


از نخستين حضور رسمی ايران در المپيک در بازی‌های ۱۹۴۸ لندن تا ۲۰۰۸ پکن، ورزشکاران ايرانی موفق شدند تا در مجموع ۴۸ مدال برای کشورشان تصاحب کنند. ۱۱ مدال طلا، ۱۵ مدال نقره و ۲۲ مدال برنز حاصل تلاش ۳۹ ورزشکار ايرانی در ۱۴ دوره از بازی‌های تابستانی المپیک است.

اولین ایرانی که در مسابقات المپیک مدال گرفت جعفر سلماسی بود که در المپیک ۱۹۴۸ در وزنه برداری برنز گرفت. امامعلی حبیبیبازی‌های المپیک بود.[۶۰] اولین طلایی ایران در تاریخ

پس از پیروزی انقلاب ۵۷ در ایران، دولتمردان انقلابی بازی‌های ۱۹۸۰ مسکو و ۱۹۸۴ لس‌آنجلس را تحريم کردند و در عمل يک نسل از ورزشکاران ايرانی از رقابت در اين بازی‌ها محروم شدند.[۶۱]

بهترین مقام ایران در المپیک رتبهٔ چهاردهم در المپیک ۱۹۵۶ ملبورن است.

مقاله های مرتبط:

نگارخانه

پانویس

  1. ↑ name="Britannica۱" Britannica Encyclopedia, Iran, p.۱/۱۰۱

  2. ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Iran#_ref-0 سراسر آغازه از ایران در ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخهٔ ۲۷ مه ۲۰۰۷

  3. ↑ رضاییان, فرزین. هفت رخ فرخ ایران. انتشارات دایره سبز، ۱۳۸۶، ۱۷.

  4. ↑ MacKenzie, ‎David Niel. “Ērān, Ērānšahr”. Encyclopedia Iranica, Vol.۸. Cosa Mesa: Mazda, 1998.

  5. ↑ CIA - The World Factbook - Iran

  6. ↑ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳، نقشه‌ها.

  7. ↑ تاریخچه استان (فارسی). بازدید در تاریخ ناشر = شبکه اطلاع رسانی استان قزوین.

  8. ↑ The Hottest Spot on Earth، وبگاه NASA. (انگلیسی)

  9. ↑ تمام اقوام غیرفارسی‌زبان ایران ریشه ایرانی دارند

  10. ↑ BBC ‮فارسی‬ - ‮ايران‬ - ‮ایران 'اولین مصرف کننده مواد مخدر در جهان' ‬

  11. ↑ خبرآنلاین(خود برگرفته از ایسنا)(فارسی). بازدید در تاریخ فروردین 1389.

  12. ↑ زبان‌های ایران

  13. ↑ اصل ۱۵ قانون اساسی

  14. ↑ CIA factbook (انگلیسی). سیا. بازدید در تاریخ ۴ اسفند ۱۳۸۸.

  15. ↑ تاریخ ایران پیش از آریایی‌ها.

  16. ↑ تاریخ ایران پیش از آریایی‌ها.

  17. ↑ تاریخ ایران پیش از آریایی‌ها.

  18. ↑ تاریخ ایران پیش از آریایی‌ها.

  19. ↑ مقالهٔ «آغاز تمدن در ایران»،از روزنامه اعتماد ملی،شمارهٔ ۷ تیرماه

  20. ↑ اینجا (انگلیسی).

  21. ↑ http://www.answers.com/topic/jiroft-civilization , During two seasons of excavation, Caldwell unearthed 7 different sections of the massive 7000 year old village. He also discovered the oldest known center for copper smelting and bread baking ovens in the world.

  22. ↑http://cpprot.te.verweg.com/2005-June/000718.html , Iran recently sent an appeal to a Belgian court asking for the return of nine boxes of smuggled ancient artifacts and a ۲۸۰۰-year-old pin stolen from the exposition «۷۰۰۰ Years of Persian Art».

  23. ↑ http://www.iran-daily.com/1383/2126/html/panorama.htm , The Municipality of Shoush (Susa) accepted a proposal by the cityÕs Cultural Heritage Department for the transfer of an under-construction passenger terminal from the ۷٬۰۰۰-year-old city, but conditioned destruction of the terminal to demolition of other constructions and residential units in the area.

  24. ↑ Jiroft Iran - Jiroft archaeology musuem - GLOBOsapiens

  25. ↑ «Persia 7000 years of civilisation» by David ABBASI(Siyavash AWESTA), The discovery in Iran of a civilisation old of 7000 turns all the archaeological data’s ups and down.

  26. ↑http://www.solcomhouse.com/iran.htm , The south-western part of Iran was part of the Fertile Crescent where most of humanity's first major crops were grown. ۷۰۰۰ year old jars of wine excavated in the Zagros Mountains and ruins of 7000 year old settlements such as Sialk are further testament to this.

  27. ↑ Press TV - Iran finds world's oldest script

  28. ↑ CHN | News

  29. ↑ http://groups.google.com/group/historyoftamil/browse_thread/thread/23840a2363ca11a3

  30. ↑ «Jiroft Inscription», Oldest Evidence of Written Language - Persian Journal Culture Archaeological History Art Archaeology cutlural history news & Iranian cutlure newspaper

  31. ↑ Study of the ancient Indus script

  32. ↑ Jiroft: A Lost Kingdom of …?

  33. ↑ Ancient Scripts: Articles Archive

  34. ↑ Archaeologists Have Discovered The World's Oldest Inscription In Jiroft

  35. ↑ Chess, Goddess and Everything: Jiroft Again

  36. ↑ Encyclopædia Britannica Encyclopedia Article: Media ancient region, Iran

  37. ↑ بریان، پی‌یر: «تاریخ امپراتوری هخامنشیان»، ترجمه‌ی مهدی سمسار، انتشارات زریاب، ۱۳۷۸صفحه ۹۳

  38. ↑ بریان، پی‌یر: «تاریخ امپراتوری هخامنشیان»، ترجمه‌ی مهدی سمسار، انتشارات زریاب، ۱۳۷۸صفحه ۹۴

  39. ↑ اشکانیان از ویکی‌پدیا (فارسی).

  40. ↑ زند وهومن یسن و کارنامه اردشیر پاپکان، صادق هدایت، انتشارات آزادمهر، چاپ نخست ۱۳۸۴

  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ کارنامه اردشیر بابکان، از متن‌های دوره ساسانی

  42. ↑ کارنامه اردشیر بابکان با متن پهلوی، دکتر بهرام فره‌وشی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ نخست ۱۳۵۴

  43. ↑ شاهنامه ۷، صفحه ۱۱۶

  44. ↑ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ ۴۴٫۲ تورج دریایی، شاهنشاهی ساسانی، ترجمه مرتضی ثاقب فر، انتشارات ققنوس، تهران ۱۳۸۳، ص ۱۲

  45. ↑ عباسیان از ویکی‌پدیا (فارسی).

  46. ↑ طاهریان از ویکی‌پدیا (فارسی).

  47. ↑ صفاریان از ویکی‌پدیا (فارسی).

  48. ↑ BBC Persian

  49. ↑ akhbare-rooz (iranian political Bulletin)

  50. ↑ CIA - The World Factbook - Iran

  51. ↑ ایران مقصد جدید گردشگران اروپایی؟بی‌بی‌‍سی فارسی)

    (

  52. ↑ «مشکلات کشتی از زبان مدیر فنی تیم‌های ملی». روزنامه کیهان. ۳۰/۵/۸۶. شماره ۱۸۸۸۰، صفحه ۱۳.

  53. ↑ علی علایی. کفاشیان، لوک خوش شانس فوتبال. فوتبال میدیا.نت. بازدید در تاریخ ۱۷ آبان ۱۳۸۷.

  54. ↑ علی رضایی (در تاریخ شماره ۳۵۹۵، ۲۴ اسفند ۱۳۸۵، صفحه ۱۹). حذف استقلال؛ تلخ تر از دوپینگ وزنه برداران. روزنامه اعتماد. بازدید در تاریخ ۱۷ آبان ۱۳۸۷.

  55. ↑ عادل فردوسی‌پور. «The great divide». مجله وردساکر. اکتبر۲۰۰۸.صفحه ۶۲ (ترجمه کامل مقاله به فارسی در خبرگزاری ایسنا).

  56. ↑ وب‌گاه فدراسیون کشتی ایران.

  57. ↑ کشتی در ایران پارس اسپورت

  58. ↑ اولین دوره حضور تیم ایران در رقابتهای کشتی آزاد قهرمانی جهان(فارسی). وبگاه رسمی فدراسیون کشتی ایران.

  59. ↑ وب‌گاه فدراسیون بین‌المللی ورزش‌های زورخانه‌ای(فارسی، عربی و انگلیسی).

  60. ↑ http://www.etemaad.com/Released/85-09-21/103.htm

  61. ↑ نگاهی به تاريخچه حضور ايران در بازيهای المپيک (بی‌بی‌سی فارسی)

جستارهای وابسته

منابع

درگاه:ایران

درگاه ایران

  • دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه(واژهٔ ایران)، انتشارات دانشگاه تهران، ۰۱۳۷۷

  • گیرشمن، رومن. ایران از آغاز تا اسلام. محمد معین. انتشارات معین، ۰۱۳۸۳

  • صفا، ذبیح‌اللّه، تاریخ ادبیات در ایران (۵ جلد)، انتشارات فردوس، ۰۱۳۶۷

  • میرهادی، توران(مقالهٔ ایران از مجموعه مقاله‌های فرهنگ‌نامهٔ کودک و نوجوان، به کوشش توران میرهادی)، شرکت تهیه و نشر فرهنگ‌نامهٔ کودکان و نوجوانان، ۰۱۳۷۹

  • Iran (انگلیسی). بی‌بی‌سی انگلیسی (در تاریخ ۳ ژوئن ۲۰۰۸). بازدید در تاریخ ۱۰ مرداد ۱۳۸۷.

  • درگاه ملی آمار، مرکز آمار ایران.

  • «ای‍ران از ن‍گ‍اه س‍ی‍ا»، روزنامهٔ ای‍ران، ۲۴ اردی‍ب‍ه‍ش‍ت ۱۳۸۴، ص ۱۸.

  • کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران

  • :گروه فام ایران

مقاله ی هخامنشیان
مقاله ی سلوکیان

 

منبع : ويكيپديا

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا